Endowaskularna operacja tętniaka łuku aorty stentgraftem z trzema branchami – pionierski zabieg w pełni przezskórną metodą

8 września 2025 r. nasz szpital dołączył do elitarnego grona ośrodków mogących poszczycić się przezskórnym leczeniem tętniaków łuku aorty. W Klinice Chirurgii Naczyniowej i Angiologii, dokonano przełomowego zabiegu wszczepienia stentgraftu z trzema branchami do łuku aorty metodą całkowicie przezskórną. To niezwykle nowoczesna technika, która pozwala na skuteczne leczenie pacjentów z tętniakami łuku aorty, a jednocześnie znacząco zmniejsza ryzyko powikłań oraz skraca czas rekonwalescencji. Operacja zakończyła się pełnym sukcesem i stanowi kolejny dowód na najwyższe kompetencje zespołu oraz nowoczesny charakter ośrodka. Zabieg przeprowadzili: dr n. med. Paweł Wierzchowski oraz dr hab. med. Arkadiusz Migdalski, z udziałem proktora – dr. hab. med. Arkadiusza Kaźmierczaka, którego doświadczenie stanowiło cenne wsparcie dla operatorów. Chorego znieczulał anestezjolog dr n. med. Przemysław Jasiewicz. Do operacji intrumentowała mgr. Sława Hałajczak.

Operacja została wykonana w sposób całkowicie przezskórny, co oznacza, że nie było konieczności chirurgicznego otwierania tętnic dostępowych. To nowoczesne podejście znacząco zmniejsza uraz operacyjny, przyspiesza proces gojenia i pozwala pacjentowi szybciej wrócić do pełnej sprawności. Efekty zabiegu mówią same za siebie – już następnego dnia po operacji chory samodzielnie chodził, a przebieg pooperacyjny był całkowicie niepowikłany – To ogromny sukces całego zespołu Kliniki, a także dowód na to, że jesteśmy gotowi do stosowania najnowocześniejszych metod w leczeniu najtrudniejszych przypadków tętniaków aorty  – podkreśla prof. Arkadiusz Migdalski.

Operacja wymaga zindywidualizowanego podejścia do pacjenta. Wyprodukowany stentgraft jest unikatowy i dopasowany do konkretnego przypadku. Zawsze pozostaje jednak pewien margines błędu niedopasowania stentgraftu wynikający z anatomii pacjenta, współistniejącej miażdżycy czy ograniczeń współczesnej technologii. Te wszystkie zdarzenia należy przewidzieć przed zabiegiem i odpowiednio korygować ułożenie stentgraftu w trakcie operacji. Niekiedy margines dopuszczalnego błędu wynosi zaledwie 1 milimetr. Tak niewielkie przesunięcie elementów stentgraftu ma ogromne konsekwencje dla pacjenta. Precyzyjne umiejscowienie stentgraftu i dodatkowych stentów jest więc kluczowe dla uzyskania dobrego wyniku operacji. Aby to osiągnąć istotna jest praca zespołowa operatora, asysty, instrumentariuszki i anestezjologa. W trakcie najważniejszych momentów anestezjolog, monitoruje w echo przezprzełykowym stan serca chorego a następnie przez zastosowanie tzw. Rapid Pacing obniża chwilowo ciśnienie tętnicze do wartości minimalnych. Zapewnia to chirurgowi około 20 sekund (!) czasu na precyzyjne otwarcie stentgraftu w aorcie. Ten bardzo niebezpieczny moment jest kluczowy w trakcie całej, wielogodzinnej operacji.

Operacja endowaskularna jest znacznie mniej ryzykowna niż klasyczna operacja kardiochirurgiczna. Pozwala zredukować śmiertelność 30-dniową z 20% do 8%; ponadto w trakcie techniki endowaskularnej nie jest konieczne stosowanie krążenia pozaustrojowego, nie stosuje się wprowadzania pacjenta w hipotermię, jest mniejsza utrata krwi i mniejsze ryzyko pooperacyjnych zaburzeń krzepnięcia, nie jest również niezbędne umieszczenie chorego na OIOM-ie. Pacjent następnego dnia chodzi samodzielnie, może jeść i pić a wypis do domu następuje w ciągu 2 – 3 dni.

Jeśli dodatkowo zastosuje się technikę całkowicie przezskórną – jak w opisywanym przypadku – uraz naczyń jest minimalny, co sprzyja szybkiemu gojeniu. Brak nacięć eliminuje ryzyko infekcji rany operacyjnej, a brak konieczności klemowania naczyń zmniejsza ryzyko udaru mózgu.

Przeprowadzona w Klinice Chirurgii Naczyniowej i Angiologii endowaskularna wymiana łuku aorty z zastosowaniem stentgraftu trójbranchowego to wydarzenie o pionierskim charakterze w naszym regionie. Zespół, kierowany przez prof. Arkadiusza Migdalskiego, dzięki zdobytemu doświadczeniu i systematycznemu szkoleniu, zrealizował jeden z najbardziej skomplikowanych zabiegów współczesnej chirurgii naczyniowej – i to metodą całkowicie przezskórną. Sukces ten potwierdza, że Klinika nie tylko dorównuje czołowym ośrodkom w kraju i Europie, ale również wyznacza nowe standardy leczenia. Najważniejsze jednak jest to, że pacjenci otrzymują dostęp do terapii bezpieczniejszych, mniej inwazyjnych i pozwalających na szybszy powrót do zdrowia.

Pierwsza w regionie implantacja stentgraftu MicroPort Endovastec Castor do aorty zstępującej w Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. dr. A. Jurasza

16 czerwca 2025 r. w Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. dr. A. Jurasza przeprowadzono pierwszy w regionie zabieg implantacji stentgraftu MicroPort Endovastec Castor. Pacjentem był 48-letni mężczyzna z ostrym rozwarstwieniem aorty zstępującej, obejmującym tętnicę podobojczykową lewą.

Operacyjne leczenie rozwarstwienia aorty, zwłaszcza w ostrym przebiegu, stanowi poważne wyzwanie kliniczne. Wymaga szybkiego działania i zastosowania spersonalizowanych rozwiązań. Zastosowany stentgraft Castor jest stentgraftem branchowanym wyposażonym w dedykowany „rękawek” dla tętnicy podobojczykowej, co umożliwia zachowanie prawidłowego przepływu krwi do kończyny górnej bez potrzeby wykonywania dodatkowych procedur rewaskularyzacyjnych.

Zabieg wykonano techniką małoinwazyjną, przez dostępy przezskórne – bez przecinania tkanek. Mimo skomplikowania zabieg trwał tylko dwie godziny, a pacjent opuścił szpital w pierwszej dobie bez żadnych powikłań. Pacjent czuje się bardzo dobrze, pozostaje pod stałą opieką ambulatoryjną i był już na pierwszej kontroli pozabiegowej.

To ważny krok w rozwoju nowoczesnych metod leczenia patologii aorty w naszym ośrodku. Stentgraft Castor jest  chwili obecnej stentgraftem na zamówienie, dedykowanym dla danego chorego. Jest jednak duża szansa, że stentgraft ten w najbliższym czasie znajdzie się w depozycie Szpitala umożliwiając zaopatrywanie wybranych chorych w trybie nagłym i pilnym.

Klinika Chirurgii Naczyniowej i Angiologii zajmuje się leczeniem ostrych rozwarstwień aorty, prowadzi nadzór ambulatoryjny nad tymi chorymi, zaopatruje też endowaskularnie patologie naczyniowe w zakresie całej aorty piersiowej i brzusznej.

Autor lek. Klaudiusz Kobziakowski, asystent Katedry i Kliniki Chirurgii Naczyniowej i Angiologii

W zabiegu uczestniczyli m. in. (od lewej na zdjęciu): Anna Jagodzińska-Dura (elektroradiolog), Bolesława Hałajczak (instrumentariuszka), Arkadiusz Migdalski (Kierownik Kliniki), Klaudiusz Kobziakowski (asystent, operator), Artur Szotkiewicz (asystent), Arkadiusz Kaźmierczak (Profesor z Kliniki Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej i Angiologii PUM w Szczecinie nadzorujący procedurę).

X Jubileuszowa i 1. Międzynarodowa Konferencja Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Angiologicznego

W dniach 28–29 maja 2025 r. w Centrum Onkologii w Bydgoszczy odbyła się dziesiąta, jubileuszowa edycja konferencji Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Angiologicznego – po raz pierwszy o randze międzynarodowej. Wydarzenie zgromadziło ponad 170 uczestników z całej Polski oraz z zagranicy: lekarzy, pielęgniarki, mikrobiologów, fizjoterapeutów i studentów. W programie konferencji znalazło się aż 9 sesji naukowych, obejmujących 61 prezentacji, w tym 43 referatów z Polski i 18 zagranicznych.  W konferencji wzięło udział osoby reprezentujące aż 9 uczelni z całej Polski, a także prelegenci z USA, Brazylii, Czech, Słowacji, Szwajcarii i Turcji. Wystąpienia dotyczyły leczenia ran przewlekłych, opieki okołozabiegowej, żywienia, kompresjoterapii oraz nowoczesnych technologii, w tym sztucznej inteligencji i termografii. Ważnym punktem programu były warsztaty praktyczne, m.in. z zastosowania opatrunków specjalistycznych oraz wykorzystania termografii w leczeniu ran – prowadzone przez prof. Marcosa Leala Brioschiego z Brazylii. Zagraniczni goście mieli również okazję odwiedzić Klinikę Chirurgii Naczyniowej i Angiologii oraz nowoczesny blok operacyjny. Klinika, kierowana przez dr hab. Arkadiusza Migdalskiego, prof. UMK aktywnie współpracuje z Poradnią Leczenia Ran Przewlekłych, której kierownikiem jest prof. Maria Szewczyk. W czasie konferencji uhonorowano osoby szczególnie zaangażowane w rozwój Towarzystwa. Zwieńczeniem dnia był koncert „Z sercem do muzyki – muzykoterapia”, który wprowadził uczestników w mniej formalną, integracyjną atmosferę. Konferencja zakończyła się wspólnym podsumowaniem oraz podziękowaniami dla prelegentów, partnerów i uczestników. Wydarzenie potwierdziło, jak ważna i dynamicznie rozwijająca się jest interdyscyplinarna opieka nad pacjentami z ranami przewlekłymi – zarówno w wymiarze klinicznym, naukowym, jak i edukacyjnym.

Studenci Koła Naukowego z nagrodą

Studenci Koła Naukowego przy Katedrze i Klinice Chirurgii Naczyniowej CM UMK zdobyli pierwsze miejsce w konkursie prezentacji studenckich na XXIII Konferencji Naukowo-Szkoleniowej, która odbyła się w maju 2025 roku w Kazimierzu Dolnym. Zwycięska praca zatytułowana „Zastosowanie bakteriofagów w leczeniu zakażeń stentgraftów aorty piersiowej i brzusznej” była przedstawiana w sesji studenckiej. Pracę prezentowała Przewodnicząca Koła Halyna Berkyta, a współautorami byli: Agata Paliwoda (członkini Koła) i Arkadiusz Migdalski (opiekun Koła). Zakażenia wszczepów naczyniowych, zarówno implantowanych klasycznie protez naczyniowych, jak i stentgraftów wszczepianych wewnątrznaczyniowo stanowią ogromny problem kliniczny. Częstość występowania tego typu zakażeń wynosi 0,2 – 5%, a śmiertelność 20 – 75%. Leczenie operacyjne jest dużym wyzwaniem dla chirurgów naczyniowych. Zabiegi wymiany zakażonego wszczepu na graft autologiczny, allograft lub protezę biologiczną są trudne techniczne, obarczone wysoką śmiertelnością i ryzykiem ciężkich powikłań okołooperacyjnych. Nie dają też pewności likwidacji ogniska zakażenia. Szczególnie trudne technicznie lub wręcz niemożliwe do bezpiecznego zaopatrzenia chirurgicznego są stentgrafty implantowane do łuku aorty, aorty piersiowej oraz rozległe implanty piersiowo-brzuszne. Poszukuje się intensywnie alternatywnych metod leczenia. Jedną z takich pionierskich metod jest użycie bakteriofagów w celu likwidacji zakażenia. Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Klinice Chirurgii Naczyniowej i Angiologii CM UMK (https://www.wl.cm.umk.pl/katedra-chirurgii-naczyniowej-i-angiologii/studenckie-kolo-naukowe/) liczy aktualnie 26 członków. Opiekunami Koła Naukowego są: lek. Krzysztof Kwaśniewski i dr hab. Arkadiusz Migdalski, prof. UMK.

Habilitacja – dr hab. Paulina Mościcka, prof. UMK

Uchwałą Rady Dyscypliny Nauki o Zdrowiu Collegium Medicum im. Ludwika Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu z dnia 10 kwietnia 2025 roku, dr Paulina Mościcka, adiunkt w Katedrze Pielęgniarstwa Zabiegowego uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk medycznych i nauk o zdrowiu w dyscyplinie nauki o zdrowiu. Podstawą wniosku habilitacyjnego było osiągnięcie naukowe, udokumentowane cyklem publikacji naukowych zatytułowane: „Kompleksowa opieka nad chorym z owrzodzeniem żylnym goleni”. Dr hab. Paulina Mościcka, prof. UMK urodziła się w Bydgoszczy w 1976 r. Pracę rozpoczęła jako pielęgniarka w 1997 r. w Oddziale Chirurgii Ogólnej, w Szpitalu Wojewódzkim im. dr J. Biziela.  Od 2000 r. związana jest z Poradnią Leczenia Ran, która do 2012 r. mieściła się w Szpitalu Uniwersyteckim nr 2, a od 13 lat znajduje się w naszym szpitalu. W 2004 r. rozpoczęła 5-letnie studia magisterskie na kierunku Pielęgniarstwo, na Wydziale Nauk o Zdrowiu Collegium Medicum w Bydgoszczy, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Z uwagi na ścisły związek pracy w Poradni Leczenia Ran Przewlekłych z Collegium Medicum i prowadzeniem w niej zaawansowanej działalności naukowej, od początku pracy brała aktywny udział w realizacji badań naukowych.

W 2014 r. uzyskała tytuł doktora nauk o zdrowiu za rozprawę pod tytułem „Ocena występowania owrzodzeń nawrotowych w okresie 10 lat w materiale Poradni Leczenia Owrzodzeń Żylnych Goleni”, pod kierownictwem Prof. Marii Teresy Szewczyk. Praca doktorska została wyróżniona przez Dziekana Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Ogromny wpływ na pracę zarówno zawodową, jak i naukową miała Pani Prof. Maria T. Szewczyk oraz Pan Prof. Arkadiusz Jawień.

Działalność naukowo-badawcza skupiona jest wokół tematyki diagnostyki, leczenia, profilaktyki i edukacji chorych z raną przewlekłą.  Pani Profesor jest współautorem ponad 140 publikacji pełnotekstowych, 8 rozdziałów książek (Impact Factor 37,34, sumaryczna punktacja ministerialna 2 221), w tym również wytycznych, poradników dla pielęgniarek, lekarzy i pacjentów. Bierze czynny udział w wielu konferencjach naukowo-szkoleniowych w kraju i za granicą. Jest członkiem Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Angiologicznego, w którym od 2023 roku pełni funkcję Prezesa, a także członkiem Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran, w którym pełni funkcję Sekretarza oraz członkiem European Wound Management Assosiation. W codziennej pracy razem z zespołem pielęgniarskim pod Kierownictwem Prof. Marii T. Szewczyk i zajmuje się pacjentami z ranami przewlekłymi o różnej etiologii.

Ponad 300 stentgraftów z odnóżkami T-Branch Cook wszczepionych w Szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. dr. A. Jurasza

W marcu 2025 w Katedrze i Klinice Chirurgii Naczyniowej i Angiologii przekroczono liczbę trzystu stentgraftów z odnóżkami („branchowanych”) typu T-Branch Cook wszczepionych do aorty piersiowo-brzusznej (12 lipca 2025 wykonano 325-tą tego typu procedurę). Stentgraft z odnóżkami (bEVAR – branched endovascularvascular aneurysm repair) jest nowoczesną, wysokospecjalistyczną metodą leczenia tętniaków i rozwarstwień aorty piersiowo-brzusznej. Zamiast bardzo inwazyjnego zabiegu klasycznego z otwarciem chirurgicznym klatki piersiowej i brzucha wykonuje się w tym wypadku zabieg małoinwazyjny z niewielkimi nacięciami lub nakłuciem tętnic udowych w pachwinach i tętnicy pachowej. Chory wymaga intensywnej opieki pooperacyjnej, ale w przypadku niepowikłanego przebiegu może być wypisany do domu w trzeciej dobie pooperacyjnej. Zabieg wykonuje się na sali hybrydowej, gdzie możliwe jest jednoczasowe użycie procedur chirurgii otwartej oraz interwencji wewnątrznaczyniowych z wykorzystaniem obrazowania rentgenowskiego (angiograf). T-Branch firmy Cook jest dopracowanym technicznie, wysokospecjalistycznym, jednym z kilku dostępnych na rynku tego typu systemów zaopatrywania aorty piersiowo-brzusznej. W sytuacji gdy zajęte są naczynia trzewne (tętnice nerkowe, tętnica krezkowa górna i pień trzewny). wszczepienie klasycznego stentgraftu (EVAR – endovascular aneurysm repair) nie jest możliwe. Zabieg wszczepienia stentgraftu z odnóżkami jest trudny technicznie, zarezerwowany wyłącznie dla ośrodków II poziomu referencji. Katedra i Klinika Chirurgii Naczyniowej i Angiologii Szpitala Uniwersyteckiego nr 1 w Bydgoszczy jest jednym z najbardziej doświadczonych ośrodków wykonujących tego typu procedury, jednym z trzech czołowych ośrodków w Polsce pod względem ilości wszczepionych stentgraftów T-Branch Cook.

Warsztaty „EXPERT MEETING Peripheral Stenting” w Bydgoszczy

W dniach 27-28 marca 2025 w Klinice Chirurgii Naczyniowej i Angiologii CM UMK odbyły się warsztaty eksperckie dotyczące stentowania tętnic kończyn dolnych poniżej więzadła pachwinowego. W warsztatach brało udział ponad 30 uczestników – doświadczonych chirurgów naczyniowych, angiologów oraz radiologów interwencyjnych z całej Polski. Warsztaty miały charakter międzynarodowy, a jednym z wykładowców był dr Koen Deloose ceniony belgijski chirurg naczyniowy, niekwestionowany ekspert z dziedzinie stentowania tętnic obwodowych. Warsztaty tego typu odbywają się cyklicznie w różnych ośrodkach europejskich pod patronatem firmy Terumo (Terumo Learning Edge). W pierwszym dniu odbyły się wykłady i ćwiczenia na trenażerach. Uczestnicy mieli okazję wymienić swoje doświadczenia w użyciu stentów dwuwarstwowych z mikrosiateczką do zaopatrywania tętnic poniżej więzadła pachwinowego. W drugim dniu uczestnicy warsztatów brali udział w zabiegach. Na dwóch salach operacyjnych w szpitalu Uniwersyteckim nr 1 im. dr. A Jurasza wykonano łącznie sześć zabiegów z wszczepieniem stentów dwuwarstwowych z mikrosiateczką. Wiodącym tematem warsztatów było stentowanie połączenia udowo-podkolanowego. Miejsce w którym łączą się te dwie tętnice jest szczególnie wrażliwe mechanicznie, narażone na powtarzające się mikrourazy związane ze zginaniem kolana, co może skutkować zakrzepicą implantowanego stentu i niedokrwieniem kończyny dolnej. Warsztaty miały charakter multimedialny, część lekarzy uczestniczyła w zabiegach na salach operacyjnych, reszta miała możliwość obserwowania zabiegów w sali seminaryjnej bloku operacyjnego. Przekaz obrazu i dźwięku z sal operacyjnych umożliwiał dyskutowanie w czasie rzeczywistym z operatorami wykonującymi procedury. Należy docenić profesjonalizim poznańskiej firmy medVC, która przygotowała i nadzorowała transmisję. Warsztaty zostały bardzo pozytywnie odebrane i docenione przez środowisko lekarzy zajmujących się angioplastyką tętnic obwodowych i będą cyklicznie kontynuowane.

Pierwszy na rynku stent z mikrosiateczką MicroMash do tętnic obwodowych

4 grudnia 2004 r. odbyły się w naszym szpitalu warsztaty kliniczne dotyczące wszczepiania nitinolowych stentów z mikrosiateczką Renzan (Fempop Treatment Workshop z cyklu Terumo Learning Edge). Są to pierwsze na rynku stenty pokryte mikrosiateczką MicroMash dedykowane do tętnic obwodowych. Do tej pory tego typu stenty wszczepiano głównie do tętnic szyjnych (Roadsaver, CGuard). Mikrosiateczka ma zapobiegać wyciskaniu się mas niestabilnej blaszki miażdżycowej przez oczka stentu co skutkuje mikrozatorowością obwodową. W przypadku stentów szyjnych efektem mikrozatorowości jest niedokrwienie mózgu, a w przypadku stentów obwodowych niedokrwienie stopy. Często taki mechanizm nazywany jest efektem „maszynki do mięsa”. Stent Renzan dodatkowo jest stentem plecionym, bardzo giętkim i mimo swojej elastyczności zachowuje siłę radialną i odporność na pęknięcia. Szczególnie chętnie stosowany jest na pograniczu tętnicy udowej i podkolanowej, gdzie ze względu na ruchy kolana powstają duże naprężenia mogące doprowadzić do pękania stentów i ich wykrzepiania. Nowatorski sposób rozprężania stentu (jest to stent samorozprężalny typu RX, wymagający ściągania koszulki wprowadzającej z jednoczesnym, płynnym podpychaniem stentu) powoduje, że implantacja wymaga pewnej praktyki. Stent jest w pełni repozycjonowalny. Jeśli zostanie 2 cm nierozprężonego stentu w koszulce wprowadzającej można go jeszcze ponownie złożyć i implantować w innym miejscu. Taką czynność można powtórzyć nawet trzykrotnie, co minimalizuje ryzyko nieprecyzyjnej implantacji. Szpital im. dr. A. Jurasza jest jednym z pierwszych ośrodków w Polsce w którym wszczepia się tego typu stenty. Warsztaty prowadził dr hab. Arkadiusz Migdalski, prof. UMK. Wykonano cztery zabiegi, które przeprowadzili dr n. med. Paweł Wierzchowski i lek. Klaudiusz Kobziakowski. W zabiegach uczestniczyli również dr n. med. Paweł Brazis i lek. Marcin Gajewski oraz kursanci z innych ośrodków. Lekarze mieli okazję rozprężać stenty modelowe, a następnie uczestniczyć w zabiegach z wszczepieniem stentu Renzan. Prof. Migdalski pierwsze wszczepienia ww. stentów wykonywał na modelach zwierzęcych w Belgii i obecnie jest konsultantem nadzorującym implantacje w nowych ośrodkach. Podobne kursy odbyły się w tym roku w Krakowie i Kielcach. Na początku przyszłego roku (28-29 marca 2025) planowane są w Szpitalu im. dr. A. Jurasza kolejne warsztaty, tym razem z udziałem lekarzy z ośrodków zagranicznych. Skuteczność implantacji stentu z mikrosiateczką do tętnic obwodowych jest nadal poddawana ocenie klinicznej. W toku jest wieloośrodkowe badanie PRIZER, którego wyniki nie zostały jeszcze opublikowane.

Światowy Tydzień Świadomości Stopy Cukrzycowej

W dniu 27 listopada 2023 r. w naszym szpitalu odbyła się polska edycja międzynarodowej akcji „Światowy Tydzień Świadomości Stopy Cukrzycowej”. We współpracy z Polskim Towarzystwem Leczenia Ran, nasza Klinika wzięła udział w badaniach profilaktycznych chorych z cukrzycą w ramach „D-Foot Awareness Week 2023”. Takie badania organizowane są co roku na całym świecie. W polskiej edycji wzięło udział kilkadziesiąt ośrodków z różnych rejonów kraju. W naszej Poradni dr Paweł Wierzchowski wraz z mgr Dorotą Gapińską przebadali około 20 chorych z cukrzycą, dotychczas nie leczonych z powodu zespołu stopy cukrzycowej. U niemal 90% chorych wykryto odchylenia, które wymagały wzmożonego nadzoru nad tą grupą pacjentów a jeden chory wymagał natychmiastowej pomocy. Dowodzi to wprost z jak poważnym problemem mamy do czynienia. Regularne badania i odpowiednia edukacja pacjentów i ich rodzin jest w tym zakresie niezmiernie istotna.